دوران بارداری یک دوره حساس برای مادر و جنین است که می تواند با چالش هایی برای سلامت مادر یا جنین همراه باشد. به همین دلیل در این مقاله قصد داریم شما را با لیست کاملی از مراقبتهای بارداری مثل ورزش، تغذیه، علائم خطرناک و مراقبتهای ویژه در بارداری های پر خطر آشنا کنیم.
اما توجه داشته باشید که این لیست عمومی است و هر بارداری با توجه به وضعیت مادر نیاز به مراقبتهای کمتر یا بیشتری دارد که زیر نظر پزشکتان باید انجام شود.
ورزش و فعالیتهای بدنی در بارداری
ورزش در بارداری به تقویت عضلات، تسهیل زایمان طبیعی، بهبود گردش خون، تناسب اندام و کاهش استرس مادر کمک می کند و تاثیر مثبتی بر سلامتی مادر و جنین دارد. فعالیتهای بدنی سبک و ملایم مثل پیاده‌روی از بهترین ورزشها برای زنان باردار هستند. دیگر ورزشهای مناسب بارداری عبارتند از:
- تمرینات کششی
- شنا
- یوگا
- ورزشهای کگل در بارداری
البته در نظر داشته باشید که بارداری هر شخصی با دیگری متفاوت است و هر نوع ورزشی که می خواهید انجام دهید باید قبلا با پزشک خود مشورت کنید؛ به خصوص اگر بارداری پرخطری دارید.
ورزشهای ممنوع در بارداری
انجام برخی ورزشها مثل ورزشهای شدید و سنگین در طول بارداری برای مادر یا جنین خطرناک هستند. از جمله این ورزشها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- انواع ورزشهای پر برخورد مثل فوتبال، ورزشهای رزمی و بسکتبال
- دویدن سریع
- غواصی
- ورزشهای سنگین مثل وزنه برداری، تمرین با وزنه سنگین، …
- دوچرخه سواری در مسیرهای پر خطر
برای انتخاب ورزش مناسب می توانید با پزشک مراقبتهای دوران بارداری خود صحبت کنید.
آشنایی با آزمایشهای ضروری در بارداری
در طول بارداری به کمک آزمایشهای مختلف سلامت مادر و کودک مورد بررسی قرار گرفته و مشکلات احتمالی و بالقوه آنها شناسایی می شوند.
برخی از این آزمایشها عمومی و برخی نیز در موارد خاصی تجویز می شوند. به گفته دکتر نفیسه مویدنیا، جراح و متخصص زنان، ضروری ترین آزمایشهای مراقبتهای دوران بارداری عبارتند از:
سونوگرافی بارداری: سونوگرافی یکی از مهمترین ابزارهای مراقبتهای جنینی است و برای ارزیابی رشد جنین، میزان مایع آمنیوتیک و وضعیت جفت و جنین انجام می شود.
آزمایشهای تخصصی: این نوع آزمایشها بسته به شرایط مادر و جنین تجویز می شوند، مثل سونوگرافی داپلر
آزمایشهای تشخیصی: انجام آزمایشهایی مثل آزمایش خون، ادرار، غربالگری سندروم داون، دیابت بارداری و …
تستهای غربالگری: برای تشخیص ناهنجاریهای جنینی در برخی بارداری ها مثلا آزمایش DNA آزاد جنینی
تست های ژنتیکی: برای تشخیص مشکلات کروموزومی جنین
هر آزمایشی که پزشک برایتان تجویز می کند، حتما باید آن را انجام دهید.
دیگر مراقبت های پزشکی در بارداری
- ویزیتهای منظم طبق تجویز پزشک برای بررسی سلامت مادر و جنین
- مصرف دارو، ویتامین و مکمل فقط در صورت تجویز پزشک
- مراقبت از بهداشت دهان و دندان
- درمان مشکلات بارداری مثل تیروئید، فشار خون بالا، دیابت بارداری، …
برای مراقبتهای دوران بارداری در رشت می توانید از تخصص دکتر نفیسه مویدنیا، جراح و متخصص زنان و زایمان در این زمینه بهره مند شوید. جهت رزرو نوبت با شماره های 03132135933 و 09910535869 تماس بگیرید.
خواب و استراحت در دوران بارداری
خواب کافی و استراحت برای حفظ انرژی و سلامت مادر در دوران بارداری مهم است. به همین دلیل در این دوران موارد زیر را جدی بگیرید:
- داشتن حداقل 8 ساعت خواب شبانه
- استراحتهای کوتاه در طول روز برای جلوگیری از احساس خستگی
- اگر تغییرات هورمونی و فیزیکی باعث اختلال در خوابتان شده، دنبال روشی برای بهبود وضعیت خواب راحت و استراحت منظم باشید.
روشهای کنترل وزن در بارداری
در طول بارداری باید تغییرات وزنی را کنترل کنید. چون افزایش وزن بیش از حد یا کمبود وزن تأثیر منفی بر سلامت مادر و جنین دارد.
برای حفظ وزن مناسب حتما رژیم غذایی متعادل و فعالیت بدنی مناسب داشته باشید. همچنین پزشکتان را در جریان تغییرات وزنی خود قرار دهید.
تغذیه سالم در بارداری
تغذیه سالم در دوران بارداری شامل موارد زیر است:
- مصرف انواع ویتامین و مواد معدنی با خوردن غلات کامل، سبزیجات و میوه
- پروتئینهای حیوانی و گیاهی
- مصرف لبنیات کم چرب
- کاهش مصرف قند، نمک و چربیهای اشباع شده
- مصرف متعادل گوشت قرمز و مرغ
- مصرف ماهی های چرب مثل سالمون و ساردین برای تامین اسیدهای چرب امگا-3
- آهسته غذا خوردن برای جلوگیری از سوزش سر دل
- اجتناب از مواد غذایی مضر مثل ماهی های دریایی حاوی جیوه، خوردن گوشت خام یا نیم پز و مصرف لبنیات غیرپاستوریزه
- نوشیدن آب به مقدار کافی برای هیدارته نگه داشتن بدن
همچنین در طول بارداری باید از مصرف الکل و دخانیات بپرهیزید.
مراقبت از پوست در دوران بارداری
تغییرات هورمونی در بارداری می تواند باعث تیرگی پوست، آکنه یا کشیدگی پوست شود. به همین دلیل برای حفظ سلامت پوست لازم است کارهای زیر را انجام دهید:
- استفاده از کرمهای ضد آفتاب مناسب
- هیدراته نگه داشتن بدن
- استفاده از کرمها و روغنهای مرطوب کننده که برای پیشگیری یا کاهش ترکهای پوستی موثرند
- استفاده از محصولات آرایشی و بهداشتی ملایم و پرهیز از رنگ کردن موها
- حمام های آرامبخش (در صورت تجویز پزشک یا امکان آن) برای کاهش درد و ناراحتی عضلانی
حمایت از سلامت روان در بارداری
مادران به دلیل تغییرات هورمونی و فیزیکی دچار اضطراب، افسردگی یا استرس می شوند. به همین دلیل حمایت های عاطفی اطرافیان، مشاوره و انجام تمرینات مدیتیشن و تنفس عمیق برای حفظ سلامت روانی و کاهش استرس و اضطراب مادر مهم است.
نکات مهم درباره ویتامین ها و مکمل های بارداری
در طول دوران بارداری، نیازهای تغذیه ای مادر متفاوت است و باید از طریق غذا یا در صورت لزوم با مصرف مکمل هایی که دکتر تجویز کرده تامین شود.
به همین دلیل برای حفظ سلامت مادر و کمک به رشد سالم جنین به ویتامینها و مواد معدنی زیر در دوزهای مشخصی که متخصص زنان تجویز کرده نیاز دارید:
اسید فولیک: برای رشد لوله عصبی جنین و جلوگیری از بروز نقایص مادرزادی سیستم عصبی مانند اسپینا بیفیدا (یکی از مهمترین ویتامینهای بارداری)
آهن: برای تولید هموگلوبین بیشتر در خون به دلیل افزایش حجم خون مادر در دوران بارداری و جلوگیری از خطرات کم خونی برای مادر و جنین
ید: برای تولید هورمونهای تیروئیدی جهت رشد و توسعه مغز جنین و جلوگیری از مشکلات عصبی او و پیشگیری از کمبود ید و بروز اختلالات تیروئیدی مادر
ویتامین B12: برای تولید گلبولهای قرمز خون، جلوگیری از کم خونی مادر و جنین و مشکلات دستگاه عصبی جنین
ویتامین D: برای کمک به جذب کلسیم و حفظ سلامت استخوانهای مادر، رشد استخوانهای جنین و تقویت سیستم ایمنی بدن هر دو
کلسیم: برای رشد استخوانها و دندانهای جنین و حفظ ذخایر استخوانی و دندانی کلیسم در مادران
منیزیم: کمک به عملکرد عضلات، عصبها و استخوانها در پیشگیری از انقباضات غیرطبیعی رحم، کاهش استرس و اضطراب مادر
اسیدهای چرب امگا-3: برای رشد مغز و چشم جنین (مصرف به صورت مکمل یا به صورت غذا)
ویتامین C: برای تقویت سیستم ایمنی، جذب آهن از منابع گیاهی، کمک به سلامت پوست، دندانها و لثه ها در بارداری
مصرف زینک: برای تقویت سیستم ایمنی و رشد سلولی
پروبیوتیکها: برای تقویت سلامت دستگاه گوارش، سلامت سیستم ایمنی و کاهش خطر عفونتهای گوارشی
یادتان باشد که در طول دوران بارداری خود هرگز نباید بدون مشورت پزشکتان هیچ داروی مکملی مصرف کنید.
مراقبتهای خاص در بارداری پرخطر
در برخی موارد ممکن است بارداری پر خطر باشد. یعنی به دلیل مشکلاتی مانند فشار خون بالا و دیابت بارداری، ریسک برخی مشکلات برای مادر یا جنین بالا است و به مراقبتهای دقیق تر و درمانهای ویژه نیاز دارد. در ادامه با این نوع بارداریها و مراقبتهای آنها بیشتر آشنا می شوید.
بارداری در سنین بالای 35 سال
در این نوع از بارداری پرخطر احتمال بروز مشکلاتی مثل دیابت بارداری و فشار خون بالا در مادر یا خطرات سقط جنین یا بروز اختلالات ژنتیکی مانند سندرم داون در جنین بیشتر است.
در بارداری با سنین بالا باید به طور منظم فشار و سطح قند خون چک شود. همچنین برای بررسی احتمال نقایص مادرزادی جنین لازم است آزمایشهای ژنتیکی و سونوگرافی های پیشرفته انجام شوند.
بارداری با فشار خون بالا (پره اکلامپسی)
پره اکلامپسی یکی از اختلالات شایع بارداری است که می تواند منجر به مشکلاتی مثل آسیب دیدگی ارگانهای مادر، سقط جنین و تولد زودرس شود. این عارضه باعث بالا رفتن فشار خون و دفع پروتئین در ادرار می شود که وضعیت خطرناکی است.
مراقبتهای ویژه برای این مشکل شامل انجام آزمایشهای منظم ادرار برای بررسی پروتئین و چکاپ منظم فشار خون است. همچنین اگر مادر دچار علائمی مثل سردرد شدید، تاری دید یا تورم شود باید تحت مراقبت قرار گیرد و در موارد شدید گاهی لازم است زایمان زودرس انجام شود.
دیابت بارداری
دیابت بارداری حالتی است که در آن سطح قند خون مادر بالا می‌رود و می تواند باعث خطراتی مثل وزن بالای جنین یا تولد زودرس شود. مراقبتهای بارداری برای این مادران عبارتند از:
- کنترل سطح قند خون با رژیم غذایی کم قند، ورزش منظم یا مصرف داروهای خاص (در صورت نیاز)
- انجام آزمایشهای مکرر برای ارزیابی رشد جنین
- نظارت پزشک بر فشار خون و عملکرد کلیه های مادر
تیروئید بارداری
بارداری با اختلالات تیروئیدی مثل کم‌کاری یا پرکاری تیروئید می‌تواند منجر به سقط جنین، تولد زودرس یا اختلالات رشدی جنین شود. برای این مادران لازم است مراقبتهای خاص صورت گیرد؛ مثلاً:
- نظارت منظم بر سطح هورمون تیروئید
- تنظیم میزان هورمون با مصرف دارو
- کنترل فشار خون
- آزمایشهای منظم برای بررسی رشد جنین
بارداری دو یا چندقلویی
بارداری چندقلویی ممکن است با خطراتی مثل وزن کم یا مشکلات رشدی جنین‌ها و زایمان زودرس همراه باشد. مادرانی که بارداری دو یا چندقلویی دارند باید مراقبتهای زیر را انجام دهند:
- سونوگرافی منظم برای پیگیری رشد و وضعیت جنین‌ها
- نظارت بر فشار و قند خون
- تغذیه مناسب و مصرف کالری بیشتر به خاطر نیازهای رشدی چند جنین
- دریافت برخی مشاوره ها در مورد روش زایمان
- چکاپ های ویژه برای بررسی احتمال تولد زودرس نوزادان
بارداری با سابقه سقط مکرر
زنانی که سابقه سقط جنین دارند، بارداری مجدد آنها یک بارداری پرخطر به حساب می آید و به مراقبتهای ویژه ای برای کاهش احتمال خطر سقط بعدی نیاز دارند. مثل:
- مراقبتهایی برای کاهش استرس مادر
- انجام آزمایشهای پیش از بارداری
- نظارت دقیق بر وضعیت جنین با سونوگرافی و آزمایشهای ژنتیکی
- تجویز برخی داروها مثل پروژسترون (در صورت لزوم)
بارداری با عفونتهای مزمن
عفونتهای مزمن ادراری، تناسلی یا سیستمیک باعث زایمان زودرس و برخی عوارض در جنین و مادر می شوند. در این بارداری ها لازم است سریعا عفونت درمان و از طریق سونوگرافی و آزمایشهای دیگر وضعیت جنین بررسی شود. همچنین این مادران برای کاهش خطر عفونت بعدی مشاوره های بهداشتی لازم را دریافت می کنند.
بارداری با مشکلات رحمی
مشکلاتی مثل رحم دوشاخ، فیبروم رحم یا مشکلات جفت می تواند منجر به سقط جنین، تولد زودرس یا جفت سرراهی شوند. مراقبتهای خاص در این بارداری های پرخطر عبارتند از:
- مراقبتهای ویژه در صورت بروز خونریزی یا درد شدید
- پیگیری منظم وضعیت رحم و جفت با سونوگرافی
- درمانهای دارویی یا جراحی
برای مراقبتهای دوران بارداری در رشت می توانید از تخصص دکتر نفیسه مویدنیا، جراح و متخصص زنان و زایمان در این زمینه بهره مند شوید. جهت رزرو نوبت با شماره های 03132135933 و 09910535869 تماس بگیرید.
نکات مهم برای برنامه‌ریزی برای زایمان طبیعی
برای زایمان طبیعی می توانید از روش زایمان طبیعی بدون درد استفاده کنید یا در طول دوران بارداری در مورد روشهای تسکین درد زایمان با پزشک مراقبتهای دوران بارداری خود صحبت کنید. دیگر نکات در این باره عبارتند از:
- یادگیری تکنیکهای تنفس برای کنترل درد حین زایمان
- انتخاب یک بیمارستان خوب و مجهز برای زایمان خود
- انجام ورزشهای مخصوص زایمان جهت تقویت عضلات لگن و زایمان راحتتر
- آماده شدن برای زایمان با شرکت در کلاسهای آمادگی برای زایمان و دریافت اطلاعات لازم در مورد انواع زایمان (طبیعی، سزارین و زایمان واژینال بدون درد) و آشنایی با علائم شروع زایمان
جمع بندی پایانی
مراقبتهای بارداری به مجموع مراقبتهایی گفته می شود که یک زن در طول بارداری برای حفظ سلامت خود و جنین انجام می دهد.
این مراقبتها موارد مختلفی مثل تغذیه سالم، خواب مناسب، آزمایش های ضروری، … را پوشش می دهند که باید آنها را جدی گرفت و حتما تا زمان زایمان زیر نظر متخصص زنان باشید.
سوالات متداول
رایجترین سوالاتی که مادران رشتی از دکتر مویدنیا در مورد مراقبتهای دوران بارداری می پرسند، عبارتند از:
چرا به مکملهای بارداری نیاز داریم؟
مصرف این مکمل ها در صورت تجویز پزشک، به رشد سریع جنین، رفع کمبودهای تغذیه ای مادر کمک می کند. از طرفی، تغییرات هورمونی و متابولیکی مادر در دوران بارداری بر جذب برخی مواد غذایی موثر است و باید برخی مکملها برایتان تجویز شود.
دیدن چه علائمی در طول بارداری خطرناک است؟
مشکلات تنفسی، خونریزی واژن، تورم زیاد دست و پا، درد شدید شکم، سردردهای شدید، تاری دید و کاهش حرکات جنین از علائم هشداردهنده در بارداری هستند که در صورت بروز آنها باید فوراً به پزشکتان مراجعه کنید.
اگر شما هم سوالی در مورد مراقبتهای دوران بارداری دارید در بخش نظرات حتما از ما بپرسید.
